Veel collega’s uit de primaire zorg zullen het herkennen: een cliënt vertelt over een persoonlijke gebeurtenis die raakt aan seksualiteit en jij vindt daar iets van. Of je merkt onverwacht dat ergens iets gaande is en weet niet hoe je daarop moet reageren. ‘Wat het lastig maakt, is dat je nooit precies te weten komt wat er is gebeurd en in welke context’, weet Julia. ‘Je moet dus werken met de informatie die je hebt. Het Vlaggensysteem geeft je handvatten om de situatie objectief te doorgronden en maakt duidelijk welke vragen je eventueel nog kunt stellen, om op een passende manier te reageren.’

doorvragen

Het Vlaggensysteem gebruikt zes criteria waarop je een situatie of bepaald seksueel gedrag kunt beoordelen. ‘In verschillende stappen ga je kijken: wat hebben we gezien en met wie of wat hebben we te maken’, legt Julia uit. ‘Je krijgt ook een aantal zogenaamde sturende vragen aangereikt waarmee je kunt doorvragen om bijvoorbeeld goed duidelijk te krijgen hoe vrijwillig de gebeurtenis was en of er misschien sprake was van ongelijkwaardigheid of machtsverschil.’ ‘Het is belangrijk om echt al die criteria helemaal uit te kauwen en de juiste vragen te stellen’, vult Maxime aan. ‘Sowieso kun je daardoor de situatie veel beter doorgronden dan met een gewoon gesprekje. En als je niet alles doorneemt, trek je misschien niet de goede conclusie en plak je de verkeerde vlag erop.’

handleiding

Hoe werkt dat dan, met die vlaggen? ‘Wanneer je de zes criteria hebt beoordeeld, kies je een vlag op basis van de ernst van het gedrag’, legt Maxime uit. ‘Bij het criterium ‘Past het gedrag bij de ontwikkelingsleeftijd?’ hoort bovendien een zogenaamde normatieve lijst, waarmee je kun zien wat het antwoord op die vraag is. Blijkt het gedrag op basis van die criteria helemaal okee, dan krijgt het een groene vlag en hoef je niks te doen – behalve misschien bevestigen dat iemand het goed gedaan heeft. Gaat het om experimenteer­gedrag dat licht grensoverschrijdend is, dan wordt het een gele vlag. In dat geval ga je het gesprek aan om de ander te leren wat wél gewenst is. Een rode vlag betekent dat iets echt niet goed is en dat het gedrag moet stoppen. Bij een zwarte vlag is er vaak sprake van een strafbaar feit en moet je melding maken.’

voorbeelden

Kan Maxime een voorbeeld geven van hoe dat dan werkt? ‘Nou stel, een jongen van 14 jaar kijkt onder de rokjes van meisjes’, schetst ze. ‘Daar kun je zelf iets van vinden, maar als je de normatieve lijst doorneemt, dan zie je dat het voor iemand van die leeftijd heel normaal is om te experimenteren en grenzen op te zoeken. Maar het is geen wenselijk gedrag, dus krijgt het een gele vlag en ga je het gesprek aan.’ Julia geeft een ander voorbeeld. ‘Als een vrouw met een verstandelijke beperking van 60 de hele tijd naar een jongen zit te staren, dan komt daar volgens de normatieve lijst misschien wel uit dat dit normaal is voor een meid van 16, maar niet voor iemand van 60’, weet ze. ‘In dat geval valt het gedrag ‘buiten de lijnen’. Dat betekent dat je het hele proces nog een keer doorneemt, maar dan op basis van de cognitieve en emotionele ontwikkelingsleeftijd en/of de beperking van de cliënt. Dan kun je tot de conclusie komen dat het wel binnen haar ontwikkeling past, maar dat het gezien haar leeftijd niet wenselijk is. Want we vinden dat staren onbeleefd is. Ook hier ga je dan het gesprek aan en zegt bijvoorbeeld: ‘Ik snap dat je het leuk vindt om naar jongens te kijken, maar staren is niet fijn voor de ander.’