Voordat ze op 2 september jl. bij ons in dienst kwam als gedragsdeskundige, werkte Tanja Doodeman als wetenschappelijk onderzoeker bij de Vrije Universiteit in Amsterdam. ‘Ik deed daar een promotie­onderzoek voor Affect-us, dat toen nog de Academische Werkplaats Sociale Relaties en Gehechtheid heette’, vertelt ze. ‘Dat onderzoek betrof mensen met een ernstige verstandelijke beperking die zelf in beperkte mate kunnen aangeven welke emoties ze ervaren. Het zocht een antwoord op de vraag hoe je als zorgverlener en netwerk signalen kunt opmerken en daar vervolgens adequaat op kunt reageren. Via talloze videobeelden hebben we geanalyseerd wat kenmerkend gedrag is bij verschillende gemoeds­toestanden. Op basis daarvan hebben we een gedragschecklist gemaakt, in combinatie met een spanningsmeter, die helpt om de subtiele emotionele signalen van cliënten te kunnen duiden. De checklist geeft ook tips hoe je bij die signalen kunt aansluiten.’ Tanja testte haar checklist bij meer dan 100 koppels van begeleiders en cliënten. ‘Het bleek dat de begeleiders die de lijst gebruikten gevoeliger waren voor emotionele signalen bij de cliënt en daar ook adequater op konden reageren’, vertelt ze enthousiast. ‘We zagen dan ook meer positieve emoties bij deze cliënten en meer aandacht voor de interactie. Inmiddels heeft een app de functie van de papieren checklist overgenomen.’

methodisch werken

In oktober 2024 wordt het partnerschap tussen Odion en Affect-us officieel beklonken. ‘Goed dat Odion investeert in onderzoek’, vindt Irene van de Kerkhof, persoonlijk begeleider bij Odion Jacobushof in Krommenie. ‘Zelf houd ik erg van methodisch werken en daar vormt onderzoek de basis voor.’ ‘Ja, vooral in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking is via onderzoek nog veel winst te behalen in het onderbouwen van ons handelen’, vindt Tanja. ‘Ik vind het mooi om daarmee bij te dragen aan de kwaliteit van zorg en ervoor te zorgen dat de kennis die ontwikkeld wordt, ook daadwerkelijk wordt benut.’

game

Een praktische toepassing als een app leent zich daar uiteraard goed voor, maar ook een serious game (een spel met een doel), zoals een VU-collega van Tanja heeft ontwikkeld. Irene heeft deze inmiddels gespeeld met een cliënt die zij begeleidt. ‘Doel van het spel is dat de cliënt bewuster wordt van het gevoel van de ander, maar ook van wat hij zelf uitdraagt’, legt Irene uit. ‘Het zorgde zeker voor een goed gesprek met mijn cliënt. Hij leerde om dingen niet in te vullen voor een ander, maar te vragen hoe een ander zich voelt. Alleen wilde hij na drie van de acht levels eigenlijk al afhaken. Hij betrok namelijk alles op zijn eigen situatie in plaats van op de man die centraal stond in het spel. ‘Dit geldt niet voor mij, ik heb hele andere problemen’, vond hij.’ ‘Oh, dan gaat het bij mij dus meteen kriebelen’, reageert Tanja. ‘Dit soort terugkoppelingen vanuit de praktijk zijn heel waardevol. Na de introductie van de Aansluiten & Stimuleren-app heb ik bijvoorbeeld ouders geïnterviewd over het gebruik van de app. Ze lieten weten dat ze de bijgevoegde uitleg te veel leeswerk vonden en daarom hebben we er nu video’s van gemaakt. Mooi om op die manier de app nog beter te laten aansluiten bij de gebruikers.’