Wat het effect van systeemtherapie kan zijn, laat zich goed uitleggen aan de hand van een mooi voorbeeld. ‘Ik kreeg een cliënt in de behandelkamer die overwoog het contact met zijn moeder te verbreken’, schetst Karin. ‘Er was veel gebeurd in beide levens. Zo was moeder gescheiden, iets dat veel impact op de cliënt heeft gehad. Hij had nooit goed met zijn moeder kunnen praten over wat hem bezighield. We hebben toen de moeder uitgenodigd om bij de gesprekken aan te sluiten. In haar aanwezigheid hebben we samen een levenslijn van de cliënt gemaakt, waarin we stilstonden bij belangrijke gebeurtenissen en benoemden wat daarin lastig voor hem was geweest. Dat gaf de cliënt de mogelijkheid zich te uiten naar zijn moeder. Op haar beurt kon zij vertellen wat het met haar deed om dit verhaal te horen. Het heeft ze echt dichter bij elkaar gebracht.’

interactie

Systeemtherapie is een relatief nieuwe behandelvorm binnen het aanbod van Odion. ‘Alle andere behandelingen die we in huis hebben zijn individueel gericht’, legt Marijke uit. ‘Systeemtherapie is een mooie aanvulling, omdat het daarbij draait om de interactie. Als mens sta je niet alleen. Heb je een probleem, of ben je uit balans, dan heeft dat ook altijd een effect op de mensen om je heen. Feit is bovendien dat iedereen anders omgaat met een bepaalde situatie en een probleem op een heel andere manier kan ervaren. Het kan veel opleveren om dat met elkaar te delen, ook omdat je dan elkaars krachten kunt gebruiken om elkaar sterker te maken. Soms is dat delen moeilijk, juist als iemand zo dichtbij je staat. Wij kunnen daarbij helpen.’

communicatie­patronen

De reden waarom iemand een beroep doet op Karin en Marijke kan heel divers zijn. ‘Soms heeft iemand te maken met verlies of acceptatie, soms is er een sprake van verschillende opvattingen, bijvoorbeeld over meer of minder zelfstandigheid in de woonsituatie’, ervaart Karin ‘Ook merken we dat ouders zich soms zorgen maken over de keuzes die hun kind maakt, bijvoorbeeld ten aanzien van relaties. We hebben hier ook een samenwonend stel gehad van wie beide partners een verstandelijke beperking hebben. Ze hadden veel ruzie en wilden elkaar beter leren begrijpen. Vaak draaien dit soort knelpunten om verschil in perspectief, maar ook om ingesleten communicatiepatronen die je er lastig uitkrijgt. Dat kan ertoe leiden dat je elkaar op een bepaald moment niet meer verstaat of dat je samen in ziekmakend gedrag terecht komt. Wij helpen om deze zaken te doorbreken.’

uitleggen

Een ander belangrijk aspect van het werk van Karin en Marijke is psycho-educatie. ‘Dat houdt in dat we voorlichting geven over de diagnose van een cliënt aan de mensen om hem of haar heen’, legt Marijke uit. ‘Stel dat bij iemand autisme is vastgesteld. Dan leggen we aan de omgeving uit wat dat inhoudt. Als de cliënt in kwestie in staat is om daar zelf ook over te vertellen of iets te laten zien, is dat helemaal mooi. Hoe voelt hij zich? Waarom doet hij wat hij doet? Waarom reageert hij zo? We merken dat dit helpt om iemand beter te kunnen begrijpen.’ ‘Dergelijke gesprekken hebben we soms ook als een cliënt via individuele therapie hard aan zichzelf heeft gewerkt’, vult Karin aan. ‘In zo’n traject gebeurt vaak veel. Dan is het fijn om aan je naasten te kunnen uitleggen wat dat met je heeft gedaan. Cliënten vinden dat vaak moeilijk, maar in dat geval kunnen ze ons dus inschakelen. Wij helpen ze om zelf zoveel mogelijk het gesprek te kunnen voeren. ‘

verhalen vormgeven

Het woord ‘gesprek’ kan maken dat je denkt dat deze therapie alleen zinvol is voor cliënten die zich goed kunnen uiten. ‘Het tegendeel is waar’, reageert Marijke. ‘Systeemtherapie is juist geschikt voor mensen van wie je het niet snel zou verwachten. Het is minder talig dan je denkt.’ ‘Ja, als iemand zich niet goed kan uitdrukken via spraak, is het een mooie uitdaging om te zoeken naar andere manieren om het verhaal vorm te geven’, beaamt Karin. ‘Soms is dat een brief schrijven, tekenen of iets maken met blokken. We werken ook met beelden die bijvoorbeeld staan voor mooie of minder mooie belevenissen, en we gebruiken veel verschillend materiaal.’ Kan iemand zich echt niet uitdrukken, dan zoeken de collega’s naar alternatieven. ‘We kunnen bijvoorbeeld een broer of zus uitnodigen om te vertellen hoe iemand als kind is geweest. Ook dat kan inzicht geven’, aldus Karin.

casuïstiek

Marijke en Karin merken dat ook begeleiders hen steeds beter weten te vinden. ‘Niet zo gek, want als begeleider heb je ook een relatie met de cliënt’, stelt Marijke. ‘Loop je daarin vast, dan kun je ons betrekken in de casuïstiek. Samen brengen we in kaart wie er bij de situatie betrokken zijn en welke positie en rollen deze mensen hebben. Soms maken we daarbij ook echt gebruik van poppetjes om dat inzichtelijk te maken en helder te krijgen hoe de dynamiek tussen deze mensen is.’ ‘Ja, want dat is het uitgangspunt: je bent niet alleen, dus het is belangrijk dat je elkaar hoort en de ruimte hebt om te vertellen wat je bezighoudt’, beaamt Karin. ‘Je ziet vaak dat het in relaties misloopt, omdat mensen niet goed kunnen zeggen wat ze bedoelen of omdat ze aannames doen. Dat is zo zonde. Met elkaar in contact gaan kan dan zoveel brengen. Het lijkt ingewikkeld, maar eigenlijk is het heel simpel.’